Wie heeft de digitale rechten op boeken? De strijd tussen schrijvers en
uitgevers is in een versnelling gekomen, nu de literaire superagent Andrew
Wylie met internetboekhandel Amazon een deal heeft gesloten om twintig
literaire meesterwerken exclusief voor de Kindle uit te geven en via de
internetshop te verkopen.
In Nederland kondigde Leon de Winter begin dit jaar aan om digitale versies
van zijn boeken via een eigen website te verkopen. “Ik kan niet leven van de
opbrengst van e-boeken”, zei de auteur tegen verschillende media, hetzelfde
argument dat zijn Amerikaanse collega’s gebruiken om hun digitale rechten
buiten de uitgeverij om te vermarkten via Amazon.
Wie heeft digitale rechten?
Maar wie heeft nu eigenlijk de rechten op digitale meesterwerken, zoals die
van literaire giganten Philip Roth en Salman Rushdie of management-goeroe
Stephen Covey? Daar is in de Verenigde Staten veel discussie over. Een
rechtszaak liep met een sisser af, nadat digitale uitgever Rosetta de
traditionele uitgever Random House een schikking aanbood.
De hamvraag: als een uitgever de rechten op de uitgave van een manuscript
heeft verworven, gaat dat dan om alle varianten van boeken (papieren boeken,
luisterboeken, publicaties in tijdschriften en kranten en digitale boeken)
of is de definitie van een boek beperkt tot een papieren boek en zijn
luister- en e-boeken dus andersoortige publicaties?
Kalm Nederland
In Nederland is de situatie kalmer dan in de VS. Er bestaat een modelcontract
voor literaire schrijvers en uitgeverijen. Als dat is gebruikt, dan moeten
beide partijen in overleg besluiten of en hoe ze een e-boek willen uitgeven,
aldus Paula Vrolijk van het Nederlandse Uitgeversverbond (NUV). Ook als het
boek is geschreven en gepubliceerd in de tijd dat het e-boek nog niet
bestond.
Janne Rijkers van de Vereniging voor Letterkundigen (VvL) is minder stellig.
“In het modelcontract is het deels geregeld”, zegt de belangenbehartiger
voor literaire schrijvers. "Dat modelcontract is een licentiecontract
waarin de uitgave van een e-book is geregeld als nevenrecht. Het
modelcontract, de laatste versie dateert van 2002, regelt niet de huidige
situatie waarbij de literaire uitgeverij van een nieuw boek meteen een
papieren én een e-versie wil uitgeven. Wanneer een auteur een
overdrachtscontract heeft ondertekend, is het nog maar de vraag of dat
inclusief het uitgaverecht op een e-versie is. Een rechter zou bij een
digitale uitgave van een ouder boek waarbij de rechten zijn overgedragen aan
de uitgever kunnen besluiten om de auteur te beschermen en te stellen dat
dat recht toen niet bestond en dus niet is overgedragen.”
Uitgeverij moreel recht
Rijkers beaamt dat een uitgeverij recht heeft op een deel van de inkomsten
van een e-boek, net als bij een papieren boek. Tenslotte heeft de uitgeverij
het boek geredigeerd, vermarkt en de auteur aan publiciteit geholpen. Daar
zit veel werk in. Tegelijkertijd, als het gaat om een ouder boek, kun je
volgens haar beargumenteren dat de uitgeverij het geld al heeft
terugverdiend. In die situatie is het niet onredelijk om te veronderstellen
dat de digitale rechten nog bij de auteur berusten en dat die rechten dus
apart in licentie kunnen worden gegeven aan een andere uitgeverij of zelfs
een winkel.
Inmiddels hebben uitgevers en auteurs een addendum over het e-boek opgenomen
dat gebruikt kan worden bij het modelcontract. Dat addendum regelt het
exploitatierecht voor het e-boek van nieuwe en oude titels. De royalties
voor e-boeken liggen volgens Vrolijk hoger dan die voor papieren boeken: 15
tot 20 procent voor e-boeken tegenover 10 tot 15 procent voor traditionele
boeken.
De vergelijking is echter moeizaam, waarschuwt zij, omdat het e-boek onder een
hoger BTW-tarief valt dan een papieren boek en niet onder de wet op de vaste
boekenprijs. “Het uitgangspunt is dat de winst op een boek gelijk wordt
verdeeld tussen uitgever en schrijver”, benadrukt Rijkers.
Site niet online
Tot rechtszaken is het nog niet gekomen in Nederland. En ook Neerlands eigen
internetboekhandel laat weten geen interesse te hebben in exclusieve deals
zoals die van Amazon. “Wij kiezen er nu voor om boeken te verkopen die
worden aangeboden door distributeurs en niet direct met schrijvers te
onderhandelen”, zegt woordvoerder Ilona de Bok. De website van topauteur
Leon de Winter is nog steeds niet online.
Lees meer:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl